سرطان دهان چیست و چه افرادی در معرض خطرند؟
سرطان دهان نوعی از سرطان‌های سر و گردن است که در بافت‌های ناحیه دهان مانند لب‌ها، زبان، لثه، کام سخت، کف دهان و گلو آغاز می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های سالم دهان دچار تغییراتی غیرقابل کنترل شده و به‌طور غیرطبیعی رشد می‌کنند. شناخت دقیق علائم سرطان دهان و گروه‌های پرخطر، کلید اصلی برای تشخیص زودهنگام و درمان موفق است.
در اغلب موارد، این بیماری با تومورهای سلول‌های سنگفرشی آغاز می‌شود—سلول‌هایی که سطح داخلی دهان را پوشانده‌اند. اگرچه سرطان دهان می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما برخی گروه‌ها در معرض خطر بیشتری هستند. مهم‌ترین عوامل خطر شامل استفاده بلندمدت از تنباکو و الکل، قرار گرفتن در معرض آفتاب (برای لب‌ها)، ویروس HPV (به‌ویژه نوع 16)و سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان هستند.
مردان بالای ۴۰ سال، به‌ویژه کسانی که دخانیات و الکل را به‌صورت ترکیبی استفاده می‌کنند، در زمره پرخطرترین گروه‌ها قرار دارند. همچنین، افرادی با سابقه زخم‌های دهانی مزمن، مصرف مواد غذایی ناسالم، یا عدم رعایت بهداشت دهان و دندان نیز در معرض خطر قرار دارند.
نکته نگران‌کننده این است که بسیاری از علائم سرطان دهان در مراحل اولیه خفیف بوده و با زخم‌های معمولی یا بیماری‌های دهانی دیگر اشتباه گرفته می‌شوند. به همین دلیل، اطلاع‌رسانی عمومی و معاینه‌های منظم توسط مراکز تخصصی مانند دندانپزشکی در شرق تهران یا سایر نواحی می‌تواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام این بیماری ایفا کند. مراجعه دوره‌ای به دندان‌پزشک متخصص، به‌ویژه برای افراد در معرض خطر، اهمیت بالایی دارد.
علائم سرطان دهان در مراحل ابتدایی؛ نشانه‌هایی که نباید نادیده بگیرید
تشخیص زودهنگام سرطان دهان به‌شدت وابسته به دقت در شناسایی علائم اولیه آن است. بسیاری از بیماران تا زمانی که بیماری به مرحله پیشرفته نرسد، متوجه نشانه‌های آن نمی‌شوند. با این حال، توجه به علائم سرطان دهان در مراحل ابتدایی می‌تواند باعث افزایش شانس درمان موفق و کاهش آسیب‌های جدی شود.
یکی از اولین و رایج‌ترین نشانه‌ها، زخم‌هایی است که بیش از دو هفته در دهان باقی می‌مانند و با وجود مراقبت یا استفاده از داروهای ضدعفونی‌کننده، بهبود نمی‌یابند. این زخم‌ها ممکن است بدون درد باشند یا در حین غذا خوردن یا صحبت کردن تحریک شوند.
علامت دیگر، وجود لکه‌های سفید یا قرمز روی زبان، لثه یا دیواره داخلی گونه‌ها است. این لکه‌ها معمولاً بافتی ضخیم یا مخملی دارند و در صورت لمس یا تحریک ممکن است خونریزی کنند.
بوی بد دهان مداوم، بدون دلیل مشخص، از دیگر علائم مهمی است که نباید نادیده گرفته شود. همچنین، کاهش ناگهانی وزن، درد بی‌دلیل در گوش یا احساس بی‌حسی در ناحیه لب و زبان نیز از نشانه‌های هشداردهنده محسوب می‌شوند.
تغییرات ظاهری در دهان که می‌توانند هشدار باشند
تغییرات قابل مشاهده در ساختار دهان می‌توانند نخستین هشدارها برای وجود بیماری‌های جدی، از جمله سرطان دهان باشند. بسیاری از بیماران بدون تجربه درد یا ناراحتی خاص، صرفاً از طریق مشاهده یک تغییر رنگ یا بافت غیرعادی در دهان متوجه وجود مشکل می‌شوند. بنابراین، بررسی مداوم این تغییرات برای شناسایی علائم سرطان دهان اهمیت زیادی دارد.
یکی از این تغییرات، پیدایش لکه‌های سفید، قرمز یا خاکستری در ناحیه زبان، لثه یا کف دهان است. این لکه‌ها ممکن است بدون درد باشند، اما به‌مرور زمان گسترش پیدا کنند یا دچار تغییر شکل شوند. این وضعیت که “لکوپلاکیا” یا “اریتروپلاکیا” نام دارد، می‌تواند پیش‌سرطانی باشد و در برخی موارد مستقیماً به سلول‌های سرطانی تبدیل شود.
تورم یا التهاب غیرعادی در نواحی خاصی از دهان، ضخیم‌شدگی دیواره داخلی گونه یا تغییر در سطح زبان نیز از دیگر نشانه‌هایی است که نباید نادیده گرفته شود. در برخی موارد، این تغییرات می‌توانند مانع از عملکرد طبیعی زبان یا لب شوند.
همچنین، تغییر در شکل یا تقارن صورت، لثه یا فک ممکن است نشانه گسترش تومور یا درگیری بافت‌های عمقی باشد. اگر بخشی از صورت حالت افتادگی یا بی‌حسی پیدا کند، باید بلافاصله توسط متخصص بررسی شود.
در مجموع، هرگونه تغییر مداوم و غیرمعمول در رنگ، بافت یا شکل نواحی مختلف دهان باید به‌عنوان یکی از علائم سرطان دهان در نظر گرفته شود. تشخیص سریع این تغییرات از طریق معاینه منظم توسط دندان‌پزشک، می‌تواند راهی مؤثر برای درمان به‌موقع و کاهش خطر گسترش بیماری باشد.
زخم‌های ماندگار و دردهای غیرعادی در دهان
زخم‌هایی که به‌رغم مراقبت و درمان خانگی، پس از دو هفته یا بیشتر همچنان در دهان باقی می‌مانند، باید به‌عنوان یک هشدار جدی تلقی شوند. چنین زخم‌هایی یکی از رایج‌ترین علائم سرطان دهان هستند و اغلب در زبان، لثه، گونه‌های داخلی یا کف دهان دیده می‌شوند.
برخلاف زخم‌های معمولی که در اثر گاز گرفتن زبان یا مصرف غذاهای داغ به‌وجود می‌آیند و ظرف چند روز بهبود می‌یابند، زخم‌های ناشی از تغییرات سرطانی ماندگاری بیشتری دارند و ممکن است بافت آن‌ها سخت‌تر یا لبه‌های آن نامنظم باشد. گاهی این زخم‌ها با ترشح خون یا مایعی شفاف همراه هستند و در لمس یا تماس با غذاهای اسیدی تحریک می‌شوند.
دردی که همراه این زخم‌ها ایجاد می‌شود نیز از نظر شدت و نوع، متفاوت از دردهای دهانی معمول است. برخی از بیماران دردی عمقی یا سوزاننده را تجربه می‌کنند که هنگام صحبت کردن، غذا خوردن یا حتی در حالت استراحت نیز ادامه دارد.
همچنین، زخم‌هایی که در ناحیه گلو یا قسمت عقب زبان ایجاد می‌شوند ممکن است تا مراحل پیشرفته بدون درد باشند، اما به‌تدریج باعث ناراحتی در بلع یا صحبت کردن می‌شوند. این دردها ممکن است به گوش نیز سرایت کنند و باعث درد گوش مزمن شوند.
در هر حال، هر زخمی که بیش از ۱۴ روز بهبود نیابد یا نشانه‌هایی از تغییر شکل، خونریزی یا درد غیرمعمول داشته باشد، باید فوراً بررسی شود. نادیده گرفتن چنین علائم سرطان دهان می‌تواند روند درمان را پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر کند.
تغییرات ظاهری در دهان که می‌توانند هشدار باشند
تغییرات قابل مشاهده در ساختار دهان می‌توانند نخستین هشدارها برای وجود بیماری‌های جدی، از جمله سرطان دهان باشند. بسیاری از بیماران بدون تجربه درد یا ناراحتی خاص، صرفاً از طریق مشاهده یک تغییر رنگ یا بافت غیرعادی در دهان متوجه وجود مشکل می‌شوند. بنابراین، بررسی مداوم این تغییرات برای شناسایی علائم سرطان دهان اهمیت زیادی دارد.
یکی از این تغییرات، پیدایش لکه‌های سفید، قرمز یا خاکستری در ناحیه زبان، لثه یا کف دهان است. این لکه‌ها ممکن است بدون درد باشند، اما به‌مرور زمان گسترش پیدا کنند یا دچار تغییر شکل شوند. این وضعیت که “لکوپلاکیا” یا “اریتروپلاکیا” نام دارد، می‌تواند پیش‌سرطانی باشد و در برخی موارد مستقیماً به سلول‌های سرطانی تبدیل شود.
تورم یا التهاب غیرعادی در نواحی خاصی از دهان، ضخیم‌شدگی دیواره داخلی گونه یا تغییر در سطح زبان نیز از دیگر نشانه‌هایی است که نباید نادیده گرفته شود. در برخی موارد، این تغییرات می‌توانند مانع از عملکرد طبیعی زبان یا لب شوند.
همچنین، تغییر در شکل یا تقارن صورت، لثه یا فک ممکن است نشانه گسترش تومور یا درگیری بافت‌های عمقی باشد. اگر بخشی از صورت حالت افتادگی یا بی‌حسی پیدا کند، باید بلافاصله توسط متخصص بررسی شود.
زخم‌های ماندگار و دردهای غیرعادی در دهان
زخم‌هایی که به‌رغم مراقبت و درمان خانگی، پس از دو هفته یا بیشتر همچنان در دهان باقی می‌مانند، باید به‌عنوان یک هشدار جدی تلقی شوند. چنین زخم‌هایی یکی از رایج‌ترین علائم سرطان دهان هستند و اغلب در زبان، لثه، گونه‌های داخلی یا کف دهان دیده می‌شوند.
برخلاف زخم‌های معمولی که در اثر گاز گرفتن زبان یا مصرف غذاهای داغ به‌وجود می‌آیند و ظرف چند روز بهبود می‌یابند، زخم‌های ناشی از تغییرات سرطانی ماندگاری بیشتری دارند و ممکن است بافت آن‌ها سخت‌تر یا لبه‌های آن نامنظم باشد. گاهی این زخم‌ها با ترشح خون یا مایعی شفاف همراه هستند و در لمس یا تماس با غذاهای اسیدی تحریک می‌شوند.
دردی که همراه این زخم‌ها ایجاد می‌شود نیز از نظر شدت و نوع، متفاوت از دردهای دهانی معمول است. برخی از بیماران دردی عمقی یا سوزاننده را تجربه می‌کنند که هنگام صحبت کردن، غذا خوردن یا حتی در حالت استراحت نیز ادامه دارد.
همچنین، زخم‌هایی که در ناحیه گلو یا قسمت عقب زبان ایجاد می‌شوند ممکن است تا مراحل پیشرفته بدون درد باشند، اما به‌تدریج باعث ناراحتی در بلع یا صحبت کردن می‌شوند. این دردها ممکن است به گوش نیز سرایت کنند و باعث درد گوش مزمن شوند.
در هر حال، هر زخمی که بیش از ۱۴ روز بهبود نیابد یا نشانه‌هایی از تغییر شکل، خونریزی یا درد غیرمعمول داشته باشد، باید فوراً بررسی شود. نادیده گرفتن چنین علائم سرطان دهان می‌تواند روند درمان را پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر کند.
توده یا ضخیم‌شدگی در بافت‌های دهان و گلو
وجود توده یا ضخیم‌شدگی غیرطبیعی در دهان یا ناحیه گلو می‌تواند یکی از علائم هشداردهنده سرطان دهان باشد. این توده‌ها ممکن است به‌صورت برجستگی‌های کوچک، سفت یا نرم، در نواحی مانند کناره زبان، کف دهان، یا دیواره گلو احساس شوند. معمولاً این توده‌ها بدون درد هستند و به‌آرامی رشد می‌کنند.
افرادی که به‌طور مداوم احساس گیر کردن چیزی در گلو یا وجود برجستگی در دهان دارند، باید این علامت را جدی بگیرند. چنین علائم سرطان دهان ممکن است نشانه‌ای از پیشرفت بیماری باشد، به‌ویژه اگر با زخم یا خونریزی همراه باشد.
در مواردی، این توده‌ها در لمس یا هنگام غذا خوردن تحریک شده و باعث ناراحتی می‌شوند. در صورتی که این وضعیت بیش از دو هفته ادامه یابد، مراجعه به پزشک ضروری است. تشخیص زودهنگام توده‌های سرطانی، نقش کلیدی در موفقیت درمان و جلوگیری از گسترش بیماری دارد.
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا زخم‌های دهان همیشه نشانه سرطان هستند؟
خیر، اما زخم‌هایی که بیش از دو هفته طول بکشند، باید بررسی شوند.
۲. چه کسانی بیشتر در معرض سرطان دهان هستند؟
افرادی که سیگار یا الکل مصرف می‌کنند، مبتلایان به HPV، و افراد بالای ۴۰ سال.
۳. آیا سرطان دهان بدون درد هم بروز می‌کند؟
بله، بسیاری از علائم سرطان دهان در مراحل اولیه بدون درد هستند.
بدون دیدگاه